امام جمعه سرپل ذهاب گفت: امر به معروف و نهی از منكر ضامن بقای اسلام و یكی از مهمترین مبانی تفكر سیاسی و اجتماعی یك فرد مسلمان بشمار می رود
حجت الاسلام و السملمین صفدری با تبریك فرا رسیدن ماه ضیافت الهی در جلسه ستاد احیای امر به معروف و نهی از منكر سرپل ذهاب افزود: در این ماه عظیم، حتی نفس های مومنین ثواب دارد وعمل هایش قبول و دعاهایشان بدرگاه خداوند متعال مستجاب می شود. وی تصریح كرد: در این ماه درهای بهشت باز و درهای جهنم بسته خواهد بود لذا باید سعی كنیم كه این فریضه الهی (روزه) را به خوبی انجام داده و دیگران را هم به اعمال این ماه مبارك تشویق كنیم. حجت الاسلام و السملمین صفدری اظهار داشت: نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی كه باید در پذیرش مسوولیت‌های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می‌كند كه وی ناظر و مراقب همه اموری باشد كه پیرامونش اتفاق می‌افتد. به گفته وی، اساس خلقت انسان در این دنیا و رسیدن به كمال جز با عمل به برنامه ای كه خداوند برای انسان ترسیم كرده، محقق نخواهد شد و این برنامه چیزی جز انجام واجبات و ترك محرمات نیست. فرمانده بسیج سپاه سرپل ذهاب نیز در این جلسه گفت: احیا یكی از مهمترین و اساسی‌ترین فریضه در نظام ارزشی اسلام یعنی فریضه الهی امر به معروف و نهی از منكر و ترویج ابعاد مختلف آن می باشد. سرهنگ پاسدار قنبری افزود: آموزش 18 ساعته ویژه تیم های امر به معروف و نهی ازمنكر و برپایی آموزش 30 ساعته برای اقشار مختلف از جمله برنامه های محوری ستاد امر به معروف و نهی از منكر این شهرستان در ایام ماه مبارك رمضان است. وی تاكید كرد: برپایی نماز جماعت در پارك های شهر، فضا سازی، اجرای مسابقات فرهنگی، برپایی نمایشگاه های ویژه امر به معروف و قرآنی، ساماندهی نحوه فعالیت واحدهای صنفی غذاخوری، قهوه خانه ها، برخورد با تظاهر به روزه خواری در ایام ماه مبارك رمضان از مهمترین اموری است كه باید به آن توجه داشت.
امام صادق (ع) به جندب فرمود : خداوند آن مردمان را رحمت كند كه چراغ بودند و روشنگر، آنان كه با كردار خود و كوشش در حدّ توانشان مردم را به سوى ما دعوت می كردند. تحف العقول ترجمه جعفری صفحه 282
امام صادق (ع) : عالمی که به علم خود عمل نکند ، پند او چنان از روی قلبها بلغزد و فرو افتد که دانه باران از روی تخته سنگ هموار. منیة المرید صفحه 48
امام باقر عليه السّلام فرمود: امر بمعروف و نهى از منكر دو آفريده خداى عزّ و جلّ هستند هر كه آنان را يارى كند خداوند عزيزش سازد و هر كه خارشان كند خداى، خوار و ذليلش گرداند.
شرح:
مخلوق بودن امر بمعروف و نهى از منكر شايد اشاره باشد بآنچه در علم عرفان و حكمت الهى ثابت شده است كه از براى همه اعمال چه خوب و چه بد صورتهائى است ملكوتى و غيبى كه در عالم برزخ و آخرت آدمى با همان صورتها مأنوس و محشور خواهد بود و روايات در اين باب بسيار، و ظواهر بعضى از آيات نيز مفيد اين معنى است مانند وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً. { کهف 49 }
فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ و غير اين از آيات. زلزال 7 8 خصال-ترجمه فهرى، ج1، ص 48
امام صادق (ع) فرمود: امر بمعروف و نهى از منكر فقط مؤمن را بايد نمود تا پند گيرد و نادان را تا ياد گيرد نه آن را كه تازيانه و شمشير دارد.
شرح: روايت در مقام بيان يكى از شرايط امر بمعروف و نهى از منكر است كه اگر شخص، خوف داشت صدمهاى بجانش ميرسد و كشته می شود وظيفه امر بمعروف و نهى از منكر ندارد.خصال-ترجمه فهرى، ج1، ص 40
امام صادق (ع) فرمود: بامر بمعروف و نهى از منكر تنها كسى موظف است كه داراى سه خصلت باشد: بآنچه امر ميكند خود عمل كند و از آنچه باز ميدارد خود باز ايستد در امر و نهىاش بعدالت و مدارا رفتار كند. خصال-ترجمه فهرى، ج1، ص 123
رسول خدا (ص) فرمود: كسى كه امر بمعروف يا نهى از منكر كند يا راهنمائى به خير كند يا در مقام مشورت رأيش بطرف خير باشد خود شريك آن كار خير است و هر كس بكار بد دستور دهد يا راهنمائى كند و يا نظر مشورتى بد داشته باشد خودش شريك خواهد بود. خصال-ترجمه فهرى، ج1، ص 156
پیامبر اسلام «صلی الله علیه و آله» در ضمن یک مثال ساده، فلسفه امر به معروف و نهی از منکر و عدم منافات آن با آزادی را این طور ترسیم می فرماید:
یک گنه دار در میان مردم، مانند کسی است که با گروهی سوار کشتی می شود و هنگامی که در وسط دریا قرار می گیرد، به سوراخ کردن جایگاه خویش می پردازد. اگر دیگران او را از این کار خطرناک باز ندارند، آب به کشتی نفوذ می کند و یک باره همگی غرق می شوند.
پیامبر با این تعبیر زیبا، منطقی بودن و لزوم وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را بر همگان مجسم می سازد و حق نظارت فرد بر اجتماع را حقی طبیعی که ناشی از پیوند سرنوشت هاست، می داند. آری، جامعه نیز به سان کشتی است. سرنشینان کشتی تنها تا حدی آزادند که موجب هلاک دیگران نشوند. هرگاه مسافری از این آزادی استفاده نادرست کند و بخواهد بامیخ یا تیشه بدنه کشتی را سوراخ کند، همه مسافران بنا بر غریزه دفاعی خود، به شدت با او مبارزه می کنند و عمل او را حرکتی از روی نادانی و محدودنگری می پندارند. بی شک سستی و بی توجهی آنان، خطر غرق شدن و نابودی همگان را به دنبال خواهد داشت. از این رو، همه مؤمنان در بازداشتن افراد از ارتکاب گناهان و زیر پا نهادن ارزش های الهی، متعهد و مسئولند.
عمل به این مسئولیت الهی - انسانی، بر همه کس واجب است و در صورت کوتاهی، باید در انتظار خواری این جهان و کیفر دردناک سرای دیگر بود. ملا احمد نراقی در توصیه ای مؤکد، این زنگ بیداری را با این سخنان به صدا در می آورد.
اشاره
انسان به دلیل اجتماعی بودنش، نیاز به جمعی دارد که انیس او باشند، تا از غمها و سختی ها رهایی یابد و استعدادهای نهفته اش را بهفعلیت برساند، وگرنه انسانیت انسان، بی معنا خواهد بود. به همیندلیل زندگی انسان، شکل گروهی به خود گرفته و اجتماعات متفاوت درعین حال، شبیه به هم را به وجود آورده است و رشد و تعالی انسانهاتنها در محیط و اجتماع سالم و پاک، امکان پذیر است. چون افراد یکاجتماع سالم، همانند اعضای یک بدن، در طریق حیات اجتماعی و سازماندادن به زندگی صحیح انسانی سهیم و شریکند و هیچ یک از آنان نمیتواند خود را در قبال سودها و زیان های اجتماعی بی تفاوت دانسته وعکس العملی از خود نشان ندهد، اینجاست که مسئله امر به معروف و نهیاز منکر (نظارت همگانی) ضرورت پیدا می کند و موقعیت اساسی و بنیادیآن چون خون در تمام اعضاء و جوارح انسان جریان دارد، در صحنه حیاتیانسانی جلوه می کند. موضوع امر به معروف و نهی از منکر، بحث گستردهای دارد و این نوشتار مختصر در صدد تبیین همه آن مباحث نیست.
آنچه که در این نوشتار مورد بررسیقرار می گیرد، عبارت است از: بررسی واژگانی امر به معروف و نهی ازمنکر؛ اهمیت آن دو فریضه بزرگ در آموزه های دینی؛ نقش آن دو فریضهدر جامعه؛ پیامدها و اسباب ترک آن دو در جامعه؛ امر به معروف و نهیاز منکر، وظیفه مردم است یا حاکم؟ و ... مطلب را باهم از نظر میگذرانیم.
ارزش و اهميتي كه در مكتب اسلام به امر به معروف و نهي از منكر داده شده، انسانها را مسئول يكديگر و نيز مسئول دين خويش دانسته است.
امر به معروف و نهي از منكر در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران [ويرايش]در اصل هفتم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران به اين جهت توجه ويژه و تاكيد و تصريح گشته است. «در جمهوري اسلامي ايران دعوت به خير، امر به معروف و نهي از منكر، وظيفه اي است همگاني و متفاوت بر عهده مردم نسبت به يكديگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت، شرائط و حدود و كيفيت آن را قانون تعيين مي كند». (والمومنون بعضهم اولياء بعض يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر).[۱۲] با توجه به اصل هفتم از قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، لازم است كه نظام اسلامي بايد وزارتخانه، سازمان، مركز وگروهي را با هر نام مناسب تشكيل دهد كه وظيفه اين گروه، همان اجراي صحيح قانون زندگي ساز امر به معروف و نهي از منكر باشد كه خود پشتوانه اي محكم براي قدرتمندي نظام و براي حفظ مصالح آحاد مردم و جامعه انساني اسلامي است. خداي متعال، پس از آن كه دستور مي فرمايد بر اين كه برادري واتحاد در پرتو توحيد را مستحكم سازيد و همواره از تفرق و پراكندگي دوري جوئيد وبا اين كه قبلا متفرق و دشمنان يكديگر بوديد، امروز با نعمت اسلام قدر نعمت اخوت را بدانيد[۱۳] مي افزايد: (ولتكن منكم امه يدعون الي الخير و يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر واولئك هم المفلحون). «و بايد از ميان شما گروهي و امتي باشند كه به خير و نيكي دعوت نمايند، وامر به معروف و نهي از منكر كنند و اينان همان رستگارانند».[۱۴]
هدف عمده و اساسي در امر به معروف و نهي از منكر محقق شدن معروف و زدوده شدن منكر است. براي نيل به اين هدف به نظر مي رسد كه بايد به دنبال بهترين و مؤثرترين راهكارها و شيوه هاي عملي بوده باشيم.
معروف در لغت، به معنای شناخته شده و منکر به معنای ناشناخته و نادانسته آمده است. امّا در اصطلاح معروف به کار و حالتی گفته می‌شود که خوب بودن آن از نظر شرع و یا عقل به اثبات رسیده باشد، و منکر کاری است که از نظر شرع یا عقل، زشت و ناپسند تشخیص داده شود. در واقع، معروف کاری است که انجام آن ترجیح داشته باشد و منکر کاری است که انجام ندادن آن بهتر است. تفاوت امر به معروف و نهی از منکر با ارشاد و نصیحت
گاهی امر به معروف و نهی از منکر، با ارشاد و نصیحت به یک معنی می‌آید؛ ولی واقعیت آن است که نصیحت و ارشاد، بیشتر جنبه دلسوزی و اندرز و تعلیم و موعظه دارد و همراه با وفق و مداراست، ولی امر به معروف و نهی از منکر به صورت تکلیف و دستوری از سوی شرع مقدس است. اهمیت امر به معروف و نهی از منکر
پیامبر خدا در بیان اهمیت فریضه امر به معروف و نهی از منکر می‌فرمایند: «امتم همواره در خیر و نیکی خواهند بود، مادامی‌که امر به معروف و نهی از منکر و تعاون بر نیکی کنند؛ ولی اگر چنین نکنند، برکات از آنها گرفته، بعضی از آنها بر بعضی دیگر مسلط می‌شوند؛ در حالی که نه در زمین و نه در آسمان یار و یاوری ندارند.»
نویسنده : آيت الله سيد محسن خرازى
ترجمه: عبدالله امينیپور
بحث امر به معروف و نهی از منکر از دیرباز مورد توجه عالمان و صاحبنظران علوم و معارف اسلامی بوده است. در این میان، فقیهان توجه ویژه ای به این فریضه داشته و در آثار فقهی خود فصلی را به این بحث اختصاص داده اند.
پیوند بحث نظارت در جامعه اسلامی با بحث امر به معروف و نهی از منکر موجب شد که نمونه ای از تلاش و مجاهدت علمی یکی از فقهای معاصر در این بحث را برگزیده، بخش کوچکی از آن را ترجمه کنیم و در اختیار خوانندگان عزیز مجله قرار دهیم. در این بحث که درباره «دلایل نقلی و عقلی وجوب امر به معروف و نهی از منکر» به رشته تحریر درآمده، آیت الله سیدمحسن خرازی استاد محترم حوزه علمیه قم به موشکافی دقیق آیات، روایات و دلایل عقلی مطرح شده از سوی فقهای برجسته پرداخته و وجوب عقلی این فریضه اساسی را اثبات نموده و دلایل نقلی را اجمالاً ارجاع به حکم عقل می شمارد. معمولاً مباحث فقهی به زبان عربی بسیار روانتر ارایه می شود و برگردان آن به زبان فارسی از سهولت و روانی آن می کاهد. امید آنکه مورد استفاده علاقمندان قرار گیرد.
در وجوب شرعی امر به معروف و نهی از منکر، اختلافی نیست، تا آنجا که اجماعی و اتفاقی است. همانگونه که محقق حلی، در «شرایع» برای اجماع تصریح کرده، بلکه وجوب آن به دلیل کتاب و سنت از ضروریات است.
آیات قرآن
[آیه نخست]
(و لتکن منکم امة یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون)(0)
واژه «ولتکن» در آیه مبارکه، دلالت دارد بر وجوب وجود گروهی از امت که مردمان را به خیر بخوانند و امر به معروف و نهی از منکرکنند.
در این جا کسی نگوید که آیه دلالت بر وجوب نمی کند چرا که «خیر» اعم است از واجب و غیر واجب، همانگونه که معروف نیز عام است و شامل مندوب (مستحب) هم می شود، پس چگونه ممکن است که امر به مندوب واجب باشد؟!
نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی که باید در پذیرش مسؤولیت های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می کند که او ناظر و مراقب همه اموری باشد که پیرامون وی اتفاق می افتد. این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و از مهم ترین مبانی تفکر سیاسی یک مسلمان به شمار می رود؛ چنان که از مهم ترین فرایضی است که وجوب کفایی آن ضروری دین شناخته شده و ضامن بقای اسلام است. قرآن کریم در بیان صفات ممتاز مؤمنان می فرماید:
«وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطِیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ» (توبه؛71)
مردان و زنان با ایمان ولی (و یار و یاور) یکدیگرند، امربه معروف و نهی ازمنکر می کنند، نماز را برپا می دارند و زکات را می پردازند و خدا و رسولش را اطاعت می کنند.
به موجب این آیه، افراد مؤمن به سرنوشت یکدیگر علاقمند بوده و به منزله یک پیکر می باشند. پیوند سرنوشت ها موجب می شود که تخلف و انحراف یک فرد، در کل جامعه تأثیر بگذارد؛ چنان که یک بیماری واگیر در صورتی که معالجه نگردد، از فرد به جامعه سرایت نموده و سلامت آن را به خطر می اندازد.
پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ در این زمینه می فرماید:یک انسان گنهکار در میان مردم، همانند فرد ناآگاهی است که با گروهی سوار کشتی شده و آن گاه که کشتی در وسط دریا قرار می گیرد، تبری برداشته و به سوراخ نمودن جایگاه خود می پردازد، هر کسی به او اعتراض می کند او در پاسخ می گوید: من در سهم خودم تصرف می کنم؛ به یقین این یک حرف احمقانه است. اگر دیگران او را از این عمل خطرناک باز ندارند، طولی نمی کشد که همگی غرق می شوند.
جامعه ای که خود را نسبت به تغییر و تحولات درونی مسئول دانسته و در مقابل ضعف ها و کاستی ها از خود عکس العمل نشان می دهد و برای آن چاره جویی می کند، جامعه ای زنده و پر تحرک خواهد بود. چنین جامعه ای برای انجام کارهای فرهنگی و از بین بردن جهل و نادانی و یا آفت زدایی و خشکاندن گنداب های فساد، مردانه به میدان می آید و از دل و جان از ارزش های خود پاسداری می کند و بدین وسیله، خود را عزیز و سربلند نگاه می دارد. اجرای امر به معروف و نهی از منکر نیز در همین راستا بررسی می شود; به عبارت دیگر در جامعه ای که این فریضه الهی اجرا می شود، ضمن تقویت و نفوذناپذیر کردن بنیه دفاعی جامعه، افراد آن را نیز از گزند دشمن محفوظ و همواره عزیز و سربلند می دارد.
قرآن کریم می فرماید: (شما به این دلیل با ارزش ترین امت ها هستید که امر به معروف و نهی از منکر می کنید. )1
* امر به معروف، نشانه عشق انسان به مكتب است.
* امر به معروف، نشانه علاقه انسان به سلامت جامعه است.
* امر به معروف، نشانه فطرت بيدار جامعه است.
* امر به معروف، مايه تشويق نيكوكاران جامعه است.
* امر به معروف، مايه تذكر و آگاه كردن افراد جاهل است.
* امر به معروف و نهى از منكر، گاز و ترمزى است كه ماشين جامعه را هدايت مىكند.
* امر به معروف و نهى از منكر والدين است كه اساس تربيت كودك را تشكيل مىدهد.
* امر به معروف، سبب دلگرمى و تقويت افراد كم اراده مىشود.
* امر به معروف، نشانه حضور در صحنه است.
* نهى از منكر، جبران كننده كمبود تقواى بعضى از افراد جامعه است.
* امر به معروف، جامعه را رشد مىدهد و نهى از منكر، جامعه را از سقوط نجات مىدهد.
* امر به معروف و نهى از منكر، نشانه غيرت دينى و احساس مسئوليت است.
* امر به معروف و نهى از منكر، نوعى نظارت عمومى است.
داستان حضرت ابراهیم:
حضرت ابراهيم كه عموى خود را بت پرست مىديد، براى بازداشتن او از اين كار به او گفت: اين مجسمههايى كه شما پايبند عبادت آنها شدهايد، چه معنا دارد؟ «اِذْ قالَ ِلاَبيهِ و قَوْمِه ما هذِه التَّماثيلُ التَّى اَنتُم لَها عاكِفُون»
از اين بيان بسيار كوتاه، به چند اصل مهم در امر به معروف و نهى از منكر پى مىبريم:
1- كسى كه امر به معروف مىكند، بايد از رشد و كفايت خاصى برخوردار باشد.
2- در امر و نهى شرط سنى وجود ندارد. «قالَ ِلاَبيه»
3- امر و نهى را از نزديكان شروع كنيم. «قالَ ِلاَبيه»
4- در نهى از منكر، ابتدا از منكرات بزرگ شروع كنيم. «ما هذِهِ التَّماثيل»
5 - در امر و نهى، مردم را به كرامت و شخصيت خودشان متوجه سازيم. «اَنتُم لَها عاكِفُون»
6- در نهى از منكر، گاهى بايد يك نفر در برابر گروهى قرار گيرد. «ِلاَبيهِ و قَوْمِه»
7- در امر و نهى با شيوه سؤال، وجدانها را بيدار كنيم. «ما هذِهِ التَّماثيل»
8 - در امر و نهى، قاطعيت و صراحت داشته باشيم. «اَنْتُم وَ آبائكُم»
بهترین امت:
قرآن خطاب به مسلمانان مىفرمايد: «كُنْتُم خَيرَ اُمَّةٍ اُخرِجَت لِلنّاسِ تَأمُرُونَ بِالْمَعروفِ و تَنْهَوْن عن الْمُنكَرِ تُؤمِنُونَ بِاللّه» شما بهترين امتى هستيد كه بر مردم ظاهر شدهايد؛ به شرط آنكه امر به معروف و نهى از منكر كنيد.
امر به معروف كارى است كه خداوند انجام مىدهد:
«اِنَّ اللّهَ يَأمُرُ بِالعَدْلِ و الاِحسانِ»
چنانكه امر به منكر كار شيطان است:
«الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الفَقرَ و يَأمُرُكُم بِالفَحشاء»
امر به معروف يك وظيفه عمومى است. قرآن مىفرمايد: تمام مردان و زنان با ايمان نسبت به يكديگر حق ولايت دارند تا يكديگر را به معروف سفارش كنند و از منكر باز دارند.
البتّه همواره در قرآن، امر به معروف، مقدم بر نهى از منكر به كار رفته است تا بفهماند كه كارها را از راه مثبت پيگيرى كنيد و در جامعه، تنها انتقاد كننده نباشيد.
تحقق آرمانهای الهی درپرتو امر به معروف و نهی از منکر
نويسنده:سیدعبدالله رضوی مالستانی
چکیده
موضوع امر به معروف و نهی از منکر از موضوعات مهم و حیاطی در فقه اسلامی و شیعی است که از دیر باز مورد اهتمام پیشوایان وفقهای ما بوده و ما در این نوشته که شامل یک مقدمه و چند فصل است به گونه مختصر به این موضوع پرداخته ایم که ابتداٌ معنای لغوی و اصطلاحی معروف و منکر و بیان اینکه منظور شارع از این دو اصطلاح چیست ؟ و آیا وجوب این دو فریضه عقلی است یا نقلی؟ و درصورت اثبات وجوب، آیا این وجوب، عینی است یا کفایی؟ و سپس امر به معروف و نهی از منکر در قرآن و روایات را به بحث گرفته و از این دو منبع اصلی احکام استمداد جسته و همچنین شرایط امر به معروف و نهی از منکر که شامل چهار شرط است درین نوشته بررسی شده است . و بعد مراتب این دو فریضه و نیز احکام مترتب برآن مورد بحث قرار گرفته است و در فواصل پایانی آداب امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه روایی و سیره ائمه اطهار(علیهم السلام) را متذکر و در خاتمه نتیجه گیری از بحث و اینکه این دو فریضه مهم نقش کلیدی در سلامت معنوی جامعه اسلامی دارد و جامعه بدون این دو فریضه جامعه راکد و فاقد خاصیت دینی خواهد بود و...
لطفا برای بهبودی وبلاگ نظر بدهید و اگر مطلبی دارید که مفید است به abdekhodam@yahoo.com ایمیل کنید تا با نام خودتان در وبلاگ درج شود ، با تشکر ، یا علی .
تبادل
لینک هوشمند
برای تبادل
لینک ابتدا ما
را با عنوان
تحفۀ هوشیاری و آدرس
tohfeyehushyari.LoxBlog.Com
لینک
نمایید سپس
مشخصات لینک
خود را در زیر
نوشته . در صورت
وجود لینک ما در
سایت شما
لینکتان به طور
خودکار در سایت
ما قرار میگیرد.
آمار
وب سایت:
نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی که باید در پذیرش مسؤولیت های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می کند که او ناظر و مراقب همه اموری باشد که پیرامون وی اتفاق می افتد. این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و از مهم ترین مبانی تفکر سیاسی یک مسلمان به شمار می رود؛ چنان که از مهم ترین فرایضی است که وجوب کفایی آن ضروری دین شناخته شده و ضامن بقای اسلام است. 
تبادل
لینک هوشمند
